همانطور که میدانیم برای شروع کار آرماتوربندی یک ساختمان بعد از اینکه پی سازی را انجام دادیم و بتن مگر ریخته شد کار آرماتوربند شروع میشود .
از مهمترین قسمتهای مختلف اسکلت بتنی می توان به قسمتهای زیر اشاره نمود :
فونداسیون
ستونها و تیرها
سقف ها و دال ها
قبل از شروع عملیات آرماتوربندی فونداسیون ، باید بعد از اماده سازی داخل پی که ممکن است با بلوک های سیمانی یا با نایلون هایی که روی دو طرف پی بعد از خاکبرداری قرار میگیرد عملیات برشکاری و خم کاری برای خاموت ، خرک ، سنجاقک ، میلگرد راستا را شروع کنیم ، البته با توجه به نقشه فونداسیون که در مجموعه نقشه سازه ای ساختمان قرار دارد .
یکی دیگر از مواردی که باید قبل از شروع به آن توجه نمود این مورد است که محل قرار گرفتن ستون با میخهایی که در آکس آن کوبیده شده ، قبلاً توسط نقشه بردار تعیین شده باشد یا توسط خود آرماتوربند ( در کارهای کوچک) به همراه ناظر چک شود . بنابراین پس از تعیین محل قرار گیری ستونها (میخکوبی)، نوبت به اجرای عملیات آرماتور بندی است.
قبل از برش باید سایز و اندازه خاموت را از روی نقشه درآورد ، عملیات خاموت زنی یا بصورت دستی و یا با دستگاه های خاموت زنی انجام میگیرد .
کارگاه آرماتور بندی باید در یک قسمت مشخص و یا قسمتی جدا از کار گاه اصلی قرار داشته باشد . معمولا در کارگاههای کوچک آرماتورها را با دست ( آچار گوساله و خم زن های متصل به گیره) خم مینمایند ولی در کارگاههای بزرگ خم کردن آرماتور بوسیله ماشین انجام میشود مسئول کار گاه آرماتوربندی باید از روی نقشه تعداد و شکل هر آرماتور را تعیین نموده و به کار گران مربوط داده و خم کردن هر سری را دقیقا زیر نظر داشته باشد تا طول آرماتور ، محل خم کردن ، زاویه خم کردن و طول قلابها طبق نقشه انجام شود میل گردها باید از نوع ذکر شده در نقشه های اجرایی سازه باشد.
معمولی ترین نوع میلگرد مورد استفاده در ساختمانهای بتنی میلگرد آجدار از نوع A2 و A3 میباشد ، وزن یک شاخه میلگرد برابر است با حاصل ضرب طول شاخه در وزن مخصوص میلگرد (که برای کارخانه های مختلف متفاوت است ) .
انــواع آرماتور ( میلگرد ) مورد استفاده در ساخت وساز : ۱- میلگرد ساده ۲- میگرد آجــدار ۳- میلگرد آجــدار پیچیده
انواع فولاد که در ایران برای میلگرد تولید می شود به ۳ گروه تقسیم می شود :
نام گروه
نوع میلگرد
مقاومت تسلیم
مقاومت کششی
فــولاد A-1
صاف (بدون آج)
Kg/Cm3 ۲۴۰۰
Kg/Cm3 ۳۶۰۰
فــولاد A-2
آجدار
۳۴۰۰ Kg/Cm3
۵۰۰۰ Kg/Cm3
فــولاد A-3
آجدار
۴۰۰۰ Kg/Cm3
Kg/Cm3 ۶۰۰۰
در کارگاههای بزرگ باید حد روانی تاب کشش و ازدیاد طول نسبی گسیختگی و غیره میل گردها بوسیله آزمایشگاه تعیین و به اطلاع محاسب و مهندس کار گاه برسد ولی در کارگاههای کوچک که مصرف کل آرماتورهای آن از ۵۰ تن بیشتر نیست این کار لازم نمیباشد .
روش تشخیص میلگرد A3 از A2 :
اولین نکته این که میلگرد A3 تردتر ( شکننده ) است . اما میلگرد A2 انعطاف پذیری بیشتری دارد ، یعنی خم شدنش با نرمی همراه است.
چنانچه آج ميلگرد به شكل فنري باشد ميلگرد از نوع A2 ميباشد.
در میلگرد های A3 آج ها به صورت ضربدری هستند اما در A2 به صورت منفرد هستند.
در میلگرد هایA2 آج ها بصورت موازی هستند ولی در میلگرد های A3 آج ها بصورت هفت و هشت هستند.
در واقع مطابق استاندارد آج این نوع میلگردها با هم متفاوت است ولی بدلیل سوء استفاده برخی تولید کنندگان از همین مطالب ، میلگردهایی در بازار عرضه می شود که مثلا از آج استاندارد A3 استفاده شده ولی مقاومت فیزیکی و شیمیایی آن با میلگرد A2 سازگار باشد. برای صحت و اطمینان مطابق آئین نامه باید با انجام آزمایشات نوع میلگرد را مشخص نمود .
خم کردن آرماتور :
آرماتورهای تا قطر ۱۲ میلیمتر را میتوان با دست خم کرد ولی آرماتورهای بزرگتر از ۱۲ میلیمتر بهتر است با دستگاه مکانیکی مجهز به فلکه خم شود. قطر فلکه خم متناسب با قطر آرماتور بوده و باید بوسیله مهندس محاسب و مهندس کار گاه تعیین شود
کلیه آرماتورهای ساده باید به قلاب ختم شود ولی آرماتورهای آجدار را میتوان به صورت گونیا خم نمود. سرعت خم کردن باید متناسب با درجه حرارت محیط باشد و باید با نظر مهندس کار گاه بطور تجربی تعیین شود. باید از خم کردن آرماتورها در درجه حرارت کمتر از ۵ درجه سانتیگراد خودداری نمود حتی المقدور باید از باز کردن خم های آرماتورهای شکل داده شده و مصرف آن در محل دیگر خودداری کرد حتی در مواقع ضروری باید بازکردن خم ها با نظر مهندس ناظر صورت بگیرد.
در مواردي كه خم كردن ميلگردها به وسيله دست انجام ميگيرد، ميزکار مناسبي براي خم كردن بايد انتخاب نمود تا در هنگام خم كردن ميلگرد را به شكل مطلوب نگاه دارد، تا ميلگرد خم شده مسطح و صاف باشد . کاملا مشخص است كه در خم كاري ميلگردها با دست نميتوان به خوبي محدوديت قطر خم و سرعت خمكاري را رعايت نمود. همچنين قطر خم درقسمتهاي مختلف يكسان نخواهد بود، بويژه وقتی که در هواي سرد خم كاري انجام ميشود و يا از ميلگردهاي پر مقاومت و ترد يا قطر زياد استفاده شود لازم است از دستگاههاي خم كن مكانيكي برای رفع این اشکال استفاده کرد .
مونتاژ و بستن میلگردها به یکدیگر طبق نقشه سازه :
بعد از آماده سازی و برش و خم کاری میلگردهای فونداسیون حال نوبت سر هم کردن آنها در داخل پی است ، در ابتدا با توجه به نقشه سازه ، اولین نوع میلگرد از زیر فونداسیون تا روی سطح پی به ترتیب روی هم قرار گرفته و با رعایت فاصله به یکدیگر به وسیله سیم آرماتوربندی و انبر آرماتوربندی بسته خواهند شد .
بعد از مونتاژ میلگرد اصلی و خاموت ها ، نوبت به میلگردهای تقویتی میرسه ، که طبق نقشه باید در محل های مقرر شده جاگذاری شوند و همچنین ریشه های ستون ها هم باید اجرا گردد ، نکته بسیار مهم در جا گذاری ریشه های ستون ، اجرای شدن خاموت های آن داخل فونداسیون هست که نکته بسیار مهمی بشمار میرود ، خاموت های ریشه ستون در داخل فونداسیون حتما باید اجرا شود ، و یکی از گزین هایی که قبل از بتن ریزی توسط ناظر ساختمان چک میشود هم همین خاموت زیر ریشه ستون ها میباشد .
در تکنولوژی جدید امروزی انبرهای دستی کم کم جای خود را به انبرهای اتوماتیک داده اند به صورتی که با قرار دادن این انبر اتوماتیک در لبه میلگردهایی که میخواهند با سیم به یکدیگر اتصال پیداکنند عمل گره را با بالاترین کیفیت و به راحتی وسرعت بالا انجام میدهد .
نکات اجرایی در آرماتوربندی فونداسیون :
در عملیات اجرایی آرماتوربندی رعایت اصول آیین نامه ای همواره یکی از تاکیدات سازمان نظام مهندسی ساختمان میباشد .
با توجه به اینکه طول هر شاخه میلگرد 12 متر میباشد گاهی باید در طول های بیشتر از 12 متر میلگردها را اورلب یا با وصله پوششی کرد ، باید دقت کنیم این وصله در نزدیکی ستون یا زیر ستون انجام نگیرد، طول اورلب 40 تا 50 برابر قطرمیلگرد در نظر گرفته می شود ولی بی شک طول دقیق تر می بایست از سوی مهندس محاسب و یا طراح اعلام گردد. وصله به چهار روش پوششی، جوشی، مکانیکی و اتکایی انجام می شود .
در صورتي كه محل وصلهها در نقشههاي اجرايي و دستورالعملهاي بعدي دستگاه نظارت منعكس نباشد رعايت نكات زير الزامي است :
در قطعات تحت خمش، خمش توأم با فشار (نظير تيرها يا تير-ستونها) نبايد بيش از نصف ميلگردها در يك مقطع وصله شوند.
در صورت وجود كشش يا كشش ناشي از خمش، حداكثر يك سوم ميلگردها در يك مقطع را ميتوان به وسيله پوشش وصله نمود.
وصله كردن ميلگردهاي تحتاني قطعات خمشي دروسط دهانه يا نزديك به آن و يا ميلگردهاي بالايي قطعه خمشي روي تكيه گاه يا نزديك آن مجاز نيست.
به طور كلي هر وصله بايد به اندازه 40 برابر قطر ميلگرد با وصله مجاور فاصله داشته و در يك مقطع قرار نگيرد.
آرماتورها باید طوری به هم بسته شود تا در موقع بتن ریزی از جای خود تکان نخورد و جابجا نشود و فاصله آنها از یکدیگر باید طوری باشد که بزرگترین دانه بتن براحتی از بین آنها رد شده و در جای خود قرار گیرد.
استفاده از کاور بتنی مناسب یا همان اسپیسر بتن ( SPACER ) : دقت کنند در بعضی جاها مشاهده میشه برا کاور از آجر استفاده میکنند این کار کملا اشتباه میباشد ، برای کاور از لقمه بتنی یا اسپیسر های پلاستیکی مخصوص همین کار استفاده میشود . هدف از کاور فاصله گرفتن ميلگردهاي تحتاني از سطح پي میباشد .
کاور بتن چیست ؟ پوشش بتنی روی میلگردها یا به عبارتی کاور بتن برابر است با : حداقل فاصله بین رویه میلگردها، اعم از طولی و عرضی، تا نزدیکترین سطح آزاد بتن.
مطابق مبحث نهم مقررات ملی ساختمان رعایت موارد زیر در خصوص کاور بتن ضروری است :
ضخامت پوششی بتنی میلگردها متناسب با شرایط محیطی و نوع قطعه مورد نظر نباید از مقادیر داده شده در جدول ذیل و موارد الف و ب کمتر باشد:
الف – قطر میلگردها
ب – چهار سوم بزرگترین اندازه اسمی سنگدانه ها
در روش معمول براي بستن ميلگردهاي اصلي به تنگها و خاموتها از مفتولهاي سيمي گالوانيزه به قطر 1 تا 5/1 ميليمتر استفاده ميشود. استفاده از جوشكاري براي بستن ميلگردهاي متقاطع، به جز براي فولادهاي جوش پذير و با تأييد دستگاه نظارت مجاز نميباشد. درصورت جوش نباید باعث کاهش سطح مقطع میلگرد و ایجاد زدگی در آن شود.
قبل از جاگذاری میلگردها ،باید اطمینان حاصل شود که رویه آنها،از هر نوع عامل و اثر زیانبار ،از قبیل گل،روغن،قیر،دوغاب سیمان خشک شده،رنگ ، کندگیری کننده ها ،زنگ پوسته شده و برف و یخ عاری است.
به فاصله خاموتها در نقشه توجه شود ، معمولا این فاصله حدود ۲۰ سانتیمتر باشد .
رعایت اصول خم کاری و برش که در قسمت های بالا ذکر شد نیز باید مورد توجه قرار بگیرد .